بسم الله الرحمن الرحیم

صدپندازپندنامه قابوس وشمگیر:
امیرعصرکیکاوس بن اسکندروقابوس وشمگیر،درپندنامه ای که به جهت فرزندخودمسعودگیلانشاه نوشته نصایح بی شماردرآنجاذکرنموده مختصری ازآن یعنی چندنصیحت که فائده آن اتم است ذکرشود.
1-چون گفتی بنده ام دربندگی باید بودن،وچون گفتی اوخداونداست درحکم خدابایدبود.
2-ای فرزندبدان که نمازوروزه خاص خدای است درآن تقصیرمکن که چون درخاص خداتقصیری کنی ازعام همه جهان بازمانی،زنهارای پسرکه درنمازمستس واستهزاء نکنی برناتمامی رکوع وسجودومطایبه کردن که هلاک دین ودنیابود.
3-باپدرومادرچنان باش که ازفرزندان خویش طمع داری که باتوباشند.
4-منگربه حال کسی که حال اوازحال توبهترباشد،بنگربه حال کسی که حال اوازحال توکمتربودتادائم ازخدای تعالی خوشنودباشی.
5-سخن ناپرسیده مگو،وکسی راکه پندنشنودیندمده،وبرملاکس راپندمده.
6-تابتوانی ازکس نیکوئی دریغ مدارکه یک روزی نیکوبردهد.
7-اگرغم وشادیت بودغم وشادی خویش پیش مردم اظهارمکن ودلتنگ مشوکه این فعل کودکان باشد.
8-اگرکسی باتوستیزه کندبه خاموشی آن ستیزه رابنشان وجواب احمق خاموشی است.
9-پیران قبیله خویشتن راحرمت کن.
10-کاهلی فسادتن بودزنهارکاهلی مکن.
11-اگرتن ترافرمانبرداری نکندبه ستم تن خویش رافرمانبردارکن،وبه قهرآن رابه طاعت درآور.
12-ازگفاتروکرداربه اصلاح شرم مدارکه بسیارمردم بودکه ازشرمگینی ازغرضهای خویش بازماند.
13-به تیزی وتندی عادت مکن وازحلم خال مباش ولیکن چنان نرم نباش که به خورندت.
14-باهمه گروه موافق باش که به موافقت ازدوست ودشمن مرادتوحاصل گردد.
15-چون تراشغلی پیش آیدهرچندتراکفایت آن باشدمستبدبررأی خودمباش که هرکه مستبدبه رأی بودپشیمان شود،وازمشورت کردن عیب مدارباپیران عاقل ودوستان مشفق.
16-ای پسردرسخن راستگوباشدودروغگومباش،وخودرابه راستگوئی معروف کن.
17-زنهارآنچه به دروغ ماند نگوئی که دروغی که به راست ماندبهتراست ازراستی که به دروغ ماند.
18-چناچه عیب دوستی یاعیب شخص محتشم تورامعلوم شودزنهارمگوئی .
19-چنانچه سخن دانی که موافق مذهب عامه ناس نباشدمگوئی که موجب غوغای عامه بود.
20-دردانستن رازی که به بدونیک توتعلق نداردسعی مکن.
21-پیش مردمان ناکس رازمگوی که اگرسخن نیکوئی بودگمان زشت برند.
22-هرچه بگوئی نااندیشیده مگوی تابرگفتارپشیمان نشوی.
23-سردسخن مباش که سخن سردتخمی است که ازآن دشمنی روید.
24-بسیاردان وکم گوی باش،ونه کم دان بسیارگوی که بسیارگوی اگرچه خردمندباشدمرده آن رابی خرددانند.
25-باهرکه سخن گوئی نگرکه سخن توراخریدارهست یانه اگرمشتری یابی بفروش واگرنه بگذار.
26-زنهادوست خودمخوان کسی که دشمن دوستان توباشد.
27-بپرهیزازنادانی که خودراداناشمرد.
28-اگرواهی رازترادشمن نداندبادوست مگوئی.
29-هرکه نسبت به توزشتی گویدمعذورترازآن دارکه کسی آن سخن به تورساند.
30-اگرخواهی مردم نکوگوی توباشندزنهارنکوگوی مردم باش.
31-اگرخواهی مه بردلت جراحتی نباشدکه به هیچ مرهم بِه نشودباهیچ نادانی مناظره مکن.
32-شب طعام خوردن سخت زیانکاراست که آدمی دایم به تُخَمه است.
33-چون مهمان کنی درخوبی وبدی خوردنیهاازمهمان عذرمخواه که این طبع بازاریان است،هرساعت مگوی که فلان چیزبخورخوب است یاچرانموخوردی یامن نتوانستم سزای توکنم که اینهاسخن محتشمان نباشدسخن کسانی است که یکبارمهمان کنند.
34-چاکران مهمان رانکودارکه نام نیک ایشان بیرون برند.
35-اگرچاکران توخطائی کننددرپیش مهمان باایشان جنگ مکن ومؤاخذه مکن.
36-مهمان هرکس مشوکه حشمت رازیان دارد.
37-باچاکران میزبان مگوی که ای فلان این طبق رافلان جای نه،وبنان وکاسه دیگرکسی راتکلیف مکن،خلاصه مهمان فضول نباش.
38-ازمزاج ناخوش وفحش شرمدارومکن .
39-زنهارباکمترازخویش مزاج مگوی ومکن تاحشمت خویش درسرآن کارنکنی،بدان که خوارکنندۀ همه قدرهامزاج است،آنچه گوئی شنوی.
40-باهیچ کس جنگ مکن که جنگ نه کارمحتشمان است بلکه شغل زنان است باکودکان.
41-طریقه محتشمان چنین است که درتابستان نیم روز قیلوله کنندواگرخواب نیایددرخلوت خانۀ خودباشندتاگرماشکسته بود.
42-چون براسب نشینی  براسب کوچک منشین که مرداگرچه بزرگ منظرباشدبراسب کوچک حقیرنماید،واگرحقیربودبراسب بزرگ به شکوه نماید.
43-ازمرگ مترس وبدان که تاتن خودرابخوردسگان ندهی خودرابه نام شیران نتوان کرد،هرکه بزایدروزی بمیرد.
44-مال رانکاه دارکه چیزی به دشمن بگذاری به که ازدوستان بخواهی،چیزی اگرچه کم بودنگاهداشتی آن واجب دان،که هرکه چیزکم نگاه نتواندداشت بسیارراهم نگاه ندارد.
45-امانت نگاهداری مکن زنهارکه سعی عبث به توماند،هرگاه ردنکنی خائن وتبه روزگارخواهی بود،وچنانچه ردکنی کاری نکرده باشی مال مردم راداده باشی واصلاًصاحب آن ممنون نباشدوچنانچه تلف شودبدنام بشوی.
46-تاتوانی سوگندمخور.
47-درمعامله ازمماسکه وسعی درقیمت کوتاهی مکن که آن نیمی ازتجارت است.
48-صبورباش که صبوری دوم عاقلی است.
49-درخانه خریدن اول همسایه راملاحظه کن.
50-سعی کن تاخانه درجائی خری که توانگرترین همسایگاه باشی،وفقیرتربلکه مساوی نباشی.
51-همسایگان راهدیه فرست وطعام ده تامحتشم ترین ایشان باشی.
52-طفلان همسایگان رابنواز.
53-بام خودراازبام همسایه بلندترکن تامردمان رادرتودیدارنباشد.
54-زنی که محتشم ترازتوباشدمخواه.
55-هیچ بزرگی رادرخانه خوددربرابرزن راه مده اگرچه پیروسیاه باشد.
56-بافرزندان وبرادران خودهیوب باش تاتراخوارندارندوازتوترسان باشند.
57-فرزندان راپیشه بیاموزکه آن عیب نیست بلکه هنراست هرچندازمحتشمان باشند.
58-هرچه داری اول خرج دخترکن وشغل وی بسازو ویرا درگردن کسی بندکه تاازغم اوبرهی،امادختردوشیزه راشوی دوشیزه گزین.
59-دامادبایدکه ازتوفروتربودهم به نعمت وهم به حشمت تااوبه توفخرکندنه توبه او.
60-دوستی که ازتوبدون حجت پرگله شودبه دوستی آن اعتمادمکن.
61-بانیکان وبدان دوستی کن بانیکان بدل بابدان به زبان.
62-به دوستی کسی که به دشمن تودوست باشدزنهارهزارزنهاراعتمادمکن.
63-اگرترادشمنی باشددلتنگ مشوکه هرکه رادشمن نباشدبی قدروبهاباشد.
64-خویشتن رابه دشمن بزرگ نمااگرچه افتاده باشی،جسارت راکاربروخودراازافتادگان منمای.
65-بیشترازدشمن خانگی وهمسایگان وخویشان حذرکن.
66-باهیچ کس یک دل دوستی مکن ولیکن دوستی مجازی کن.
67-ازسفیهان وجنگجویان واوباش یعنی کسانی که از سخن بدگفتن مضایقه ندارندبردبارباش ولیکن باگردنکشان گردنکش باش.
68-بادوست ودشمن آهستگی وچرب گوی،وهرچه گوئی ازنیک وبدهمان راچشم دار.
69-هرچه نخواهی بشنوی مردمان رامشنوان البته.
70-هرچه پیش مردمان نتوانی گفتن ازپس مردم مگوی.
71-برناکرده لاف مزن وچون  کنم مگوی وچون کردم گوی.
72-زبان خویش رابرکسی بسته دارکه اگرخواهدزبان خویش برتوتواندگشاد.
73-ازاژدهای هفت سرمترس وازمردم سخن چین بترس.
74-هیچ کس رابی قدرستایش مکن که اگروقتی بیایدنکوهیده ندانی.
75-هرکه دانی به کارتوآیدازاعراض وخشم خویش مترسان،واگرگناه کنددرگذران.
76-هرسخن که شنیدی انگشت درآن مپیچ.
77-زودبهرچیزخشمناک مشوودروقت خشم خشم فروبر.
78-اگرجائی بایدتراعفووعذرخواستننگ مدار.
79-ای پسراگرواعظ شوی برسرمنبرروی باک مداروچنان دان که مجلسیان توبهائمندتابه سخن درنمانی واگربه سخن احیاناًدرمانی باک مداروبه صلوات وتهلیل وأمثال آن بگذران وبه زودی به سخن دیگررو،وبه سرمنبرترشرومباش.
80-ای پسراگرقاضی ومفتی شوی بایددرمجلس حکم هیوب باشی وبی خنده وترشرو،وأندک گوی باش وبسیارشند.
81-اگرتاجرشوی معامله باگروهی کن که زیردست توباشند،واگرباقوی ترازخودمعامله کنی باکسی کن که صاحب مروّت ودیانت باشد.
82-تاتوانی بنسیه معامله مکن،نقدکم نفع به ازنسیه   بسیارسوداست.
83-بهترین متاع های تجارت آن بودکه به من وسنگ خرندوبه مثقال ودرم فروشند.
84-تاجربایدچیزی که تغییردرآن به هم رسدومردنی وشکستنی باشدنخرد.
85-تاجربایدبهرشهررودخبر اراجیف ندهدودرخبرخوش مطلقاًتقصیرنکند،وخبرمردن احدی رابدون ضرورتنگوید.
86-درسفربایدمکاری راازخودخوشنودنگاه دارد.
87-درشهری که واردشدباسه طایفه آشنائی کند:توانگران بامروت،جوانمردان عیارپیشه،راه بانان ویوم شناسان.
88-اگرلابدی معامله بنسیه کنی باچندطایفه مکن:کم چیزونوکیسه وکودک وقاضی ومفتی وشیخ الاسلام.
89-هیچ نوشته رابرخودحجت مسازیعنی چیزی منویس که روزی برتوحجت شود.
90-زودبه زودبااهل حساب خودمحاسبه کن.
91-ای فرزنداکتفاء به دوستان مکن وپیوسته دوستان نوگیر،امادوستان کهن راازدست مده.
92-اگردهقان باشی نگذارهرچه کاری که ازوقت بگذردواگرده روز پیش ازوقت کاری بهترازآن است که ده روزپس ازوقت.
93-چون زراعت کنی تدبیرسال دیگرامسال کن.
94-اگرکاسب باشی زودکارباش وبه اندک سودقناعت کن تایک باره ده یازده کنی دوباره دو نیم توانکرد،ومردم رابلجاج ومکابره مگریزان.
95-ای فرزنداگرمقرّب پادشاه باشی بدون ضرورت سخن برخلاف مرادپادشاه مگوی وبااولجاج مکن اوراجزنیکوئی میاموز.
96-درپیش پادشاه عیب کسی رامگوی که ترابدنفس شناسد.
97-ارآن سفره که نان خوری بدگویی مکن.
98-جوانمردباش واصل جوانمردی سه چیزاست:هرچه بگوئی بکنی،خلافراست نگوئی،شکیب وصبرراکاربندی.
99-زنهارکه مال خودراضایع نگذاری اگرچه پوست خربزه باشدکه گاه است ترابکارآید،واگرچه زیادتی شربت آب یابرگ درختان باشد.
100-قانع باش وقناعت پیشه کن که اصل همه پندها این است وسایرفرعندوالله علم.
منبع:حکایت های نراقی.تحقیق، تصحیح وتعلیق:استادعلامه حسن زاده آملی.برگرفته از سایت مشکات ولایت